Çölyak Hastalığı
Glütenin (buğday, çavdar ve arpada bulunan bir protein) sindirilmesine tepki olarak genetik duyarlılığı olan kişilerde görülen kronik bir otoimmün hastalıktır. Bu glüten tepkisi, ince bağırsağa zarar verir, besinlerin kötü emilmesine ve ilgili sağlık sorunlarına sebep olur. Birinin çölyak hastası olması için genetik yatkınlığı olması, glüten tüketiyor olması ve hastalığın aktifleşmiş olması gerekir. En sık görülen aktivasyon tetikleyiciler, stres, travma (ameliyat vs.) ve muhtemel viral enfeksiyonlardır. Çölyak hastası olanların birinci dereceden akrabalarının %10 ila %20’sinde, hastalık tetiklenebilir. Hastalık kalıcıdır ve semptomlar gözlense de gözlenmese de her glüten sindiriminde ince bağırsak hasar görecektir.
Çölyak hastalığı, Birleşik Devletlerde 1 ila 133 bireyi, muhtemelen 3 milyon kişiyi etkileyen genetik bir rahatsızlıktır. Çölyak hastası olduğu teşhis edilen her kişiye karşılık 80 hasta teşhis edilmemiştir.
Semptomlar
Klasik semptomlar, kötü emilimle alakalıdır ve şunları içerebilir: ishal, şişme, kilo kaybı, anemi ve büyümeme. Klasik olmayan semptomlarsa, bağırsakla ilişkili olmayan semptomları içerebilir: migren, kısırlık, yorgunluk, eklem ağrısı, erken kemik erimesi, depresyon ve kasılma nöbetleri. Birçok insanın gastro-intestinal semptom göstermez, bazılarının tek bir semptomu olabilirken, bazılarının gözle görülür hiçbir semptomu olmayabilir.
Teşhis
Çölyak hastalığının ilk taraması, doktorunuzun yapacağı kan testidir. Kan testlerinde aşağıdaki antikorlar olup olmadığına bakılacaktır:
• Anti-doku transglütaminaz (tTG)
• Anti-endomisyum (EMA)
• Anti-deamidated gliadin peptidler (DGP)
Bu testlerden hiçbiri ideal olmadığından, genelde paneller önerilir.
Testte çölyak hastalığı çıkarsa, durumun gelişmesi için gereken genlerin mevcut olup olmadığını tasdik etmek için HLA DQ2 ve DQ8 için haplotip testi yapılması tavsiye edilir. Bu test pozitifse, ince bağırsak biyopsisi yapılır. Pozitif ince bağırsak biyopsisi (hasarlı vilözü gösteren), çölyak hastalığının “altın standardıdır”.
Çölyak hastalığı, kalıtsal bir otoimmün sindirim hastalığıdır ve çölyak hastalığının teşhis edilmesi ailenin gelecek nesillerinin bu riskin farkında olmasına yardım eder.
Tedavi
Şu an mevcut tek tedavi kati, glütensiz beslenmedir. Bu, buğday, arpa, çavdar ve bu tahıllarla yapılan gıdalar ya da türevleri anlamına gelmektedir. Kemik erimesi ya da dermatitis herpetiformis gibi eşlik eden başka bir durum yoksa genelde ilaç tedavisi gerekmez. Glütensiz beslenmede iyileşme ya da düzelme, teşhisin ikinci “altın standardıdır”. İnce bağırsağın tamamen iyileşmesi aylar sürebilir. İyileşme, tarama için kullanılan antikor kan testinin düzenli izlenmesi ve iyileşen sağlıkla ölçülür. Glütensiz beslendiğinizde, kan testleri, nihai olarak normale döner. Bu, çölyak hastalığının iyi kontrol edildiğini gösterir ancak tedavi değildir. Başka bir tedavi formu keşfedilene dek, glütensiz beslenmeye devam etmeniz gerekecektir.
Beslenme
Glütensiz beslenme, hayat boyu sürer ve düzgün teşhis yapılmadan önce başlanmamalıdır. Tüm testler tamamlanmadan evvel, beslenmeye başlanması tavsiye edilmez ve bu teşhisi zorlaştırır. Kişi glütensiz besleniyorsa, çölyak hastalığını doğrulama testi negatif çıkabilir. Geçerli bir teşhis yapılabilmesi için glütenin test yapılmadan önce birkaç hafta yenmesi gerekir.
Prognoz
Kati bir glütensiz beslenme takip edildiği müddetçe genelde mükemmeldir. İnce bağırsak yavaş yavaş iyileşecek ve start besinleri normal emmeye başlayacaktır. Birkaç gün içerisinde daha iyi hissetmeye başlarsınız; ancak tam anlamıyla iyileşme birkaç ay ila yıl sürebilir.